۱. معرفی کوتاه و نام‌های تجاری

ویاس (تلفظ انگلیسی: Vyvanse) نام تجاری ترکیب دارویی لیزدگزامفتامین است. لیـزدگزامفتامین یک «پره‌درُگ» (prodrug) است که پس از جذب دهانی، در خون و با متابولیسم به دکستروآمفتامین فعال تبدیل می‌شود. شکل‌های تجاری و نام‌های مشابه در بازار جهانی شامل Vyvanse و Elvanse هستند. انواع مختلفی از دوزها (مانند 30، 50 و 70 میلی‌گرم) برای مصرف روزانه وجود دارد. 0

نکته مهم: اسم‌های تجاری و بسته‌بندی ممکن است در بازار ایران و کشورهای دیگر متفاوت باشد؛ اما ماهیت دارویی و مادهٔ مؤثر (لیزدگزامفتامین) ثابت است.

۲. مکانیسم اثر و فارماکوکینتیک

لیزدگزامفتامین به‌عنوان یک پرو‌درگ طراحی شده است: مولکول لیـزدگزامفتامین پس از تجویز خوراکی در دستگاه گوارش جذب شده و سپس در خون و با همکاری آنزیم‌ها به دکستروآمفتامین فعال آزاد می‌شود. دکستروآمفتامین محرکی است که با افزایش آزادسازی نوراپی‌نفرین و دوپامین و همچنین با تأثیر بر بازجذب این ناقل‌ها، توانایی تمرکز و کنترل تکانشگری را در بیماران مبتلا به ADHD بهبود می‌بخشد. این مکانیسم باعث می‌شود اثر شروعی نسبتاً یکنواخت و طولانی‌مدت (طی روز) ایجاد شود و پیک تند و ناگهانی جذب کمتر رخ دهد. 1

فارماکوکینتیک (خلاصه)

• جذب: سریع پس از مصرف خوراکی؛ اما چون پرودرگ است تبدیل به فرم فعال زمان‌برتر از یک داروی آزاد می‌باشد.
• زمان رسیدن به اوج اثر: اغلب طی ۱–۲ ساعت برای اثر اولیه و اثر کلی ممکن است تا ۱۰–۱۴ ساعت ادامه پیدا کند (وابسته به دوز و فرد). 2
• متابولیسم: تبدیل به دکستروآمفتامین در خون و کبد.
• دفع: عمدتاً از طریق ادرار صورت می‌گیرد؛ نیمه‌عمر اثر وابسته به فرم فعال حدود 10–12 ساعت گزارش شده است. 3

۳. موارد مصرف (اندیکاسیون‌ها)

ویاس (لیزدگزامفتامین) به‌طور معمول برای موارد زیر تجویز می‌شود:

• اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD): در کودکان (از ۶ سال به بالا)، نوجوانان و بزرگسالان به‌عنوان بخشی از برنامهٔ درمانی جامع. 4
• اختلال پرخوری (Binge Eating Disorder – BED): در بزرگسالان با شدت متوسط تا شدید، در برخی کشورها تأیید شده و به‌عنوان گزینهٔ درمانی مطرح است. 5

نکتهٔ بالینی: تجویز باید با تشخیص دقیق روان‌پزشکی یا نورولوژیک و ارزیابی کامorbidityها و سابقهٔ سوءمصرف انجام شود.

۴. دوز و روش مصرف

دوز استاندارد شروع و شیوهٔ تیتراسیون ممکن است در پروتکل‌های مرجع و بسته‌بندی دارویی متفاوت باشد، ولی اصول کلی معمول به‌صورت زیر است:

توضیح: دوز ۵۰ میلی‌گرم یکی از دوزهای رایج نگهدارنده است و معمولاً پس از تیتراسیون و براساس پاسخ بالینی انتخاب می‌شود. راهنمایی‌ها و جداول دوزبندی منبع رسمی (برچسب دارویی و مراجع بالینی) را دنبال کنید. 6

نکات کاربردی در نحوهٔ مصرف

• ویاس را معمولاً صبح و یک‌بار در روز و با آب مصرف کنید تا از بی‌خوابی جلوگیری شود.
• کپسول/قرص را خرد نکنید یا بجوید (مگر اینکه فرم قابل جویدن باشد و دستورالعمل اجازه دهد) تا آزادسازی کنترل‌شدهٔ دارو حفظ شود.
• در صورت نیاز به تغییر دوز، پزشک باید بیمار را هفتگی یا طبق نظر بالینی بررسی کند.

۵. عوارض جانبی شایع و جدی

مانند دیگر محرک‌ها، ویاس می‌تواند موجب عوارض جانبی شود؛ بسیاری از آن‌ها گذرا هستند اما برخی نیاز به پیگیری فوری دارند.

عوارض شایع

• کاهش اشتها و کاهش وزن (به‌خصوص در کودکان).
• بی‌خوابی یا اختلال در خواب.
• سردرد، خشکی دهان، تهوع یا دل‌درد خفیف.
• افزایش کمک‌ه‌ای ضربان قلب یا فشار خون در برخی بیماران.

عوارض جدی (نادر ولی باید آگاه بود)

• اختلالات قلبی (افزایش فشار خون، تاکی‌کاردی، درد قفسهٔ سینه) — در افراد با بیماری قلبی زمینه‌ای خطر بالاتر است.
• افزایش ریسک روان‌پزشکی: اضطراب شدید، تحریک‌پذیری، توهم یا افکار خودآسیب‌رسان — در صورت بروز باید فوراً به پزشک مراجعه شود.
• سوءمصرف و وابستگی: اگرچه لیزدگزامفتامین به‌عنوان پرودرگ طراحی شده تا پتانسیل سوءمصرف آن کمتر از آمفتامین‌های آزاد باشد، اما به‌عنوان یک محرک سیستم عصبی مرکزی ریسک سوءمصرف و وابستگی وجود دارد و باید زیر نظر دقیق تجویز و کنترل شود. 7

در صورت هرگونه علائم جدی (تپش قلب شدید، درد قفسهٔ سینه، تنگی نفس، گیجی، توهم، افکار خودکشی) بیمار باید فوراً به اورژانس مراجعه کند.

۶. تداخلات دارویی و هشدارها

تداخلات کلیدی که باید مدنظر قرار گیرد:

• مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI): تداخل بالقوه و خطرناک؛ استفاده همزمان یا در فواصل زمانی نزدیک با MAOI ممکن است منجر به افزایش فشار خون شدید یا سندرم سروتونین شود — حداقل فاصلهٔ ۱۴ روز بین قطع MAOI و شروع لیزدگزامفتامین توصیه می‌شود (براساس برچسب‌ها و راهنماها).
• داروهای ضدفشار خون یا ضدافزایش ضربان: ممکن است اثرات متقابل بر فشار خون و ضربان قلب داشته باشند؛ ارزیابی و پایش لازم است.
• داروهای افزایش‌دهندهٔ سروتونین: تداخل نادر اما ممکن است ریسک سندرم سروتونین را افزایش دهد؛ هوشیاری در بررسی تداخلات ضروری است.
• داروهایی که بر pH ادرار تأثیر می‌گذارند: تغییر در اسیدیتهٔ ادرار می‌تواند دفع آمفتامین‌ها را تغییر دهد و غلظت سرمی را تحت‌تأثیر قرار دهد.

برای فهرست کامل تداخلات و جزئیات، به برچسب دارویی و راهنمای تخصصی رجوع کنید. 8

۷. موارد خاص: بارداری، شیردهی، کودکان و سالمندان

بارداری و شیردهی

اطلاعات محدودی در مورد استفادهٔ لیزدگزامفتامین در دوران بارداری وجود دارد و باید مزایا و ریسک به‌صورت انفرادی سنجیده شود. اگر مادر شیرده دارو مصرف کند، دکستروآمفتامین می‌تواند به شیر منتقل شود؛ بنابراین در مورد ادامهٔ مصرف باید با متخصص زنان و روان‌پزشک مشورت شود.

کودکان

ویاس در کودکان ≥۶ سال برای ADHD مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ نظارت رشد (وزن و قد)، رفتار تغذیه‌ای و خواب اهمیت دارد.

سالمندان

در سالمندان با بیماری‌های قلبی عروقی یا مصرف همزمان داروهای متعدد احتیاط بیشتری لازم است؛ دوزهای پایین‌تر و پایش دقیق توصیه می‌شود.

۸. نکات بالینی و مدیریتی (پزشک/داروساز)

برای استفادهٔ ایمن و مؤثر از ویاس، توصیه‌های عملی زیر مفید است:

• غربالگری اولیه: سابقهٔ قلبی، فشار خون، سابقهٔ تشنج، اختلالات روان‌پزشکی و سابقهٔ سوءمصرف را بررسی کنید.
• پایش منظم: کنترل فشار خون و ضربان قلب هر چند هفته در شروع درمان و پس از تیتراسیون مهم است؛ در کودکان نیز وزن و قد به‌طور منظم پایش شود.
• آموزش خانواده و بیمار: در مورد علائم هشداردهنده (تغییر خلق، خودآسیب، درد قفسهٔ سینه، تپش قلب) اطلاع‌رسانی کنید.
• مخاطبت شیوهٔ مصرف: یک‌بار در صبح و مطابق دستور پزشک؛ از تغییر خودسرانهٔ دوز یا توقف ناگهانی جلوگیری شود مگر با نظر پزشک.

در شرایطی که پاسخ درمانی مطلوب حاصل نشود یا عوارض غیرقابل تحمل بروز کند، تغییر به داروی دیگری یا ارجاع به متخصص (روان‌پزشک) مورد نیاز است.

۱۰. نتیجه‌گیری و منابع

ویاس ۵۰ میلی‌گرم (لیزدگزامفتامین) یک گزینهٔ مؤثر درمانی در مدیریت ADHD و در موارد خاصی برای اختلال پرخوری است. مزیت‌های آن شامل اثر طولانی‌مدت و تغییرات کمتر پیک‌های سرمی نسبت به برخی محرک‌های دیگر است؛ با این‌حال، مانند سایر محرک‌ها، نیاز به ارزیابی اولیه، پایش منظم و مراقبت در بیماران دارای سابقهٔ قلبی یا روان‌پریشی وجود دارد. انتخاب دوز باید فردی‌سازی و تحت نظر پزشک انجام شود.

منابع کلیدی (برای مطالعهٔ بیشتر):
اطلاعات برچسب و فارماکوکینتیک رسمی، مراجعات بالینی و منابع دارویی مرجع. 10

۱۱. لینک خرید محصول (دعوت به اقدام)

اگر دنبال خرید ویاس ۵۰ میلی‌گرم از فروشگاه اینترنتی خودت هستی، لینک محصول در سایت «ایران دارو پلاس» را در ادامه قرار دادم. قبل از خرید، حتماً نسخهٔ پزشک و مشاورهٔ تخصصی را مدنظر داشته باشید.

استایل بالا برای CTA طراحی شده تا در صفحات محصول یا مقالهٔ بلند وبلاگی جلب توجه کند. اگر می‌خوای رنگ، متن یا کپیِ دکمه تغییر کنه بگو تا نسخهٔ دقیق‌تر مطابق قالب سایتت بسازم.